မြန်မာအများဆုံးနေထိုင်သော ထိုင်း တာ့ခရိုင် အုန်းဖျန်မြို့တွင် ဗုံးပေါက်ကွဲ
(ဗုံးပေါက်ကွဲမှုကြောင့် လူ ၃ ဦးသေဆုံးပြီး ၄၀ ဦးခန့် ဒဏ်ရာရ) ထိုင်းနိုင်ငံ၊ တာ့ခရိုင်ရှိ မြန်မာနိုင်ငံသားများနှင့် ကရင်တိုင်းရင်းသား အများအပြား နေထိုင်သော အုန်းဖျန်မြို့တွင် ဖျော်ဖြေပွဲ လုပ်နေစဉ် ဗုံးဖောက်ခွဲခံရပြီး ၃ ဦးသေဆုံးကာ ၃၉ ဦး ဒဏ်ရာရှိကြောင်း ထိုင်းသတင်းဌာနများက ဖော်ပြကြသည်။ ယမန်နေ့ ဒီဇင်ဘာ ၁၃ ရက် ထိုင်းစံတော်ချိန် ည ၁၁ နာရီ ၃၀ မိနစ်အချိန် တာ့ခရိုင်၊ အုန်းဖျန်မြို့၊ လေဆိပ်အဟောင်းကွင်းပြင်တွင် အကဖျော်ဖြေပွဲပြုလုပ်နေစဉ် ဗုံးဖြင့် ပစ်ပေါက် ဖောက်ခွဲခံရခြင်း ဖြစ်သည်။ ဖျော်ဖြေပွဲမှာ ဒီဇင်ဘာလ ၈ ရက်နေ့မှ ဒီဇင်ဘာလ ၁၄ ရက်နေ့ အထိ
ထိုင်းမှာ ဘတ်အသစ်စာရင်း ဖွင့်လှစ်ကြောင်း စစ်ကောင်စီ မြန်မာသံရုံးကြေညာ
ဒီဇင်ဘာလ ၁၆ ရက်နေ့ကစပြီး ထိုင်းနိုင်ငံမှာ ပန်းရောင်ကတ် (ဘတ်) အသစ်စာရင်း စတင်ဖွင့်လှစ်ပြီး ဒီဇင်ဘာလ ၃၀ ရက်နေ့အထိ ပြုလုပ်ခွင့်ပြုကြောင်း ဘန်ကောက်မြို့ရှိ စစ်ကောင်စီ မြန်မာသံရုံးက ကြေညာထားသည်။ ထိုင်းနိုင်ငံ၊ အလုပ်အကိုင်ဦးစီးဌာနက ပေးပို့လာသည့် သတင်းအချက်အလက်ကို ထိုင်းနိုင်ငံဆိုင်ရာ မြန်မာသံရုံးက ဒီဇင်ဘာလ ၁၃ ရက်က ထပ်ဆင့်အသိပေးထုတ်ပြန်ရာတွင် ယင်းသို့ဖော်ပြ ထားခြင်းဖြစ်သည်။ ထိုင်းတွင် ယာယီနေထိုင်အလုပ်လုပ်ခွင့်ပြုသည့် ယင်းကတ်ကို ဘတ်ဟုခေါ်ကြသလို ပန်းရောက်ကတ်ဟုလည်း ခေါ်ကြသည်။ တရားမဝင် ရောက်ရှိလုပ်ကိုင်နေသော နိုင်ငံခြားသားအလုပ်သမားများ၊ ဘတ် သက်တမ်းကုန်ဆုံးသူများ၊ တရားဝင် ဝင်ရောက်ခဲ့ပြီးနောက် အလုပ်တရားမဝင် လုပ်ကိုင်နေသည့် နိုင်ငံခြားသားများမှာ တရားဝင်နေထိုင်လုပ်ကိုင်ခွင့် ရရှိရန် ထိုင်းအစိုးရက အမည်စာရင်းတင်ခွင့်ပြုခြင်း ဖြစ်သည်။ ပထမအဆင့်အဖြစ်
တောင်ကုတ်တပ်မထဲ AA ထိုးဖောက်ဝင်ရောက်တိုက်ခိုက်၊ နှစ်ဖက်တိုက်ပွဲပြင်းထန်နေ
ရခိုင်ပြည် တောင်ကုတ်မြို့ကို ထိန်းချုပ်ပြီးနောက် အမှတ် ၅ စစ်ဆင်ရေးကွက်ကဲမှုဌာနချုပ် (စကခ ၅) တပ်မထဲကို အာရက္ခတပ်တော် AA က ထိုးဖောက်ဝင်ရောက် တိုက်ခိုက်နေပြီဟု စစ်ရေးသတင်းရင်းမြစ်များက ပြောသည်။ တောင်ကုတ်မြို့ထဲက စစ်ကောင်စီ စစ်စခန်း ၁၀ ခုကို သိမ်းပိုက်ပြီးနောက် တောင်ကုတ်မြို့တစ်ခုလုံးအား နိုဝင်ဘာလ ၂၄ ရက်နေ့တွင် ထိန်းချုပ်နိုင်ခဲ့ပြီဟု အာရက္ခတပ်တော် AA က ထုတ်ပြန်ထားသည်။ တစ်ဆက်တည်းမှာပဲ တောင်ကုတ်မြို့နှင့် ကပ်လျက်ရှိသည့် စကခ ၅ တပ်မနှင့် ခမရ ၅၄၄၊ ခမရ ၃၄၆ တပ်ရင်းတို့ကို ဆက်လက်ထိုးစစ်ဆင် တိုက်ခိုက်ခဲ့သည်။ စစ်ရေးသတင်းရင်းမြစ်တစ်ဦးက “မနေ့ကအထိ တပ်မထဲကို ဝင်ရောက်တိုက်ခိုက်နေပြီလို့ သိရတယ်။ ခမရ
ပခုက္ကူ ရေလာလေး စစ်စခန်းကို တော်လှန်ရေးတပ်ဖွဲ့ ဝင်ရောက်စီးနင်းတိုက်ခိုက်
မကွေးတိုင်း ပခုက္ကူမြို့နယ် ရေလာလေးကျေးရွာက စစ်ကောင်စီ စစ်စခန်းကို ကျောင်းသားတပ် SAF နှင့် တော်လှန်ရေးပူးပေါင်းတပ်ဖွဲ့က ဝင်ရောက်စီးနင်းတိုက်ခိုက်ခဲ့ကြောင်း သိရသည်။ အဆိုပါ တိုက်ပွဲကို အမှတ် ၈ စစ်ကြောင်း ဦးဆောင်မှုဖြင့် SAF, EPDF, PLA, အနောက်မြောက် စစ်ဒေသ အထူးတပ်ဖွဲ့၊ ပခုက္ကူခရိုင်တပ်ရင်းနှင့် KRF တို့က ဒီဇင်ဘာလ ၁၁ ရက် နံနက်ပိုင်းတွင် ပူးပေါင်းတိုက်ခိုက်ခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။ တော်လှန်ရေးတပ်ဖွဲ့ ဝင်ရောက်စီးနင်း တိုက်ခိုက်မှုကြောင့် စစ်ကောင်စီတပ်သား ၆ ဦးသေဆုံးကာ ၇ ဦးကို အရှင်ဖမ်းမိခဲ့ပြီး လက်နက် ၁၈ လက်နက်နှင့် ခဲယမ်းအများအပြား သိမ်းဆည်းရရှိခဲ့ကြောင်း သိရသည်။ ၆၀ မမ စိန်ပြောင်း ၁
၂၀၂၅ မှာ ခရီးသွားဧည့်သည် သန်း ၄၀ အထိ ဝင်ရောက်ရန် ထိုင်းရည်မှန်း
လာမည့် ၂၀၂၅ ခုနှစ်တွင် ထိုင်းနိုင်ငံသို့ ခရီးသွားဧည့်သည် သန်း ၄၀ အထိ ဝင်ရောက်ရန် ရည်မှန်းထားကြောင်း ထိုင်းခရီးသွားအေးဂျင့်များအသင်း ATTA က ပြောသည်။ ယခု ၂၀၂၄ ခုနှစ် ဇန်နဝါရီလ ၁ ရက်နေ့မှ ဒီဇင်ဘာလ ၈ ရက်နေ့အထိ ခရီးသွားဧည့်သည် ၃၂ သန်းကျော် ဝင်ရောက်ခဲ့ပြီး ၁ ဒသမ ၅၃၅ ထရီလီယံ ဘတ် ရရှိခဲ့ကြောင်း ATTA က ထုတ်ပြန်ထားသည်။ အဆိုပါ ခရီးသွားဧည့်သည်များမှာ တရုတ်နိုင်ငံက ၆ ဒသမ ၃၂ သန်း၊ မလေးရှားမှ ၄ ဒသမ ၅၈ သန်း၊ အိန္ဒိယမှ ၁
မင်းအောင်လှိုင် ပြင်ဦးလွင်ကို လာမည်ဖြစ်၍ လမ်းဘေးခွေးများကို အဆိပ်ချ သတ်ဖြတ်
မန္တလေးတိုင်း ပြင်ဦးလွင်မှာ ယခု ဒီဇင်ဘာလအတွင်း ကျင်းပမည့် ရုက္ခဗေဒဥယျာဉ် နှစ် ၁၀၀ ပြည့် ပွဲအခမ်းအနားကို အာဏာသိမ်း စစ်ခေါင်းဆောင် မင်းအောင်လှိုင် တက်ရောက်မည်ဟု တပ်တွင်းသတင်းရင်းမြစ်များက ပြောသည်။ ထိုကြောင့် ပြင်ဦးလွင်မြို့အတွင်းနှင့် ရုက္ခဗေဒဥယျာဉ်အနီး လုံခြုံရေးတပ်ဖွဲ့ဝင်များ ကင်းပုန်းဝပ်နိုင်ရန် လမ်းဘေးခွေများအားလုံးကို စီမံချက်ဖြင့် အဆိပ်ချ သတ်ဖြတ်နေကြောင်း မြို့နယ်စည်ပင်သာယာရေးဌာနက သိရသည်။ ဒီဇင်ဘာလ မကုန်မီ ရုက္ခဗေဒဥယျာဉ် နှစ် ၁၀၀ ပြည့်ပွဲတော်ကို ကျင်းပမည်ဖြစ်၍ ဒီဇင်ဘာလ အစောပိုင်းကတည်းက လမ်းဘေးခွေးများကို မြို့နယ်စည်ပင်ဌာနက သတ်ဖြတ်နေခြင်းဖြစ်သည်။ မြို့နယ်စည်ပင်အရာရှိတစ်ဦးက ” ခွေးလေ ခွေးလွင့်တွေကြောင့် လုံခြုံရေးကင်းပုန်းဝပ်ရာမှာ အနှောင့်အယှက်မဖြစ်စေဖို့ အဆိပ်ချ ရှင်းလင်းဖို့ နယ်မြေတပ်ရင်းကနေ စာထုတ်ပါတယ်။ အဲဒါကြောင့်
မလေးရှားသွားမည့် ရခိုင် ၈၄ ဦး ထိုင်းမှာ ဖမ်းဆီးခံရ
မလားရှားနိုင်ငံကို အလုပ်သွားလုပ်ကြမည့် ရခိုင်ပြည်က လူပေါင်း ၈၄ ဦးမှာ အထောက်အထားမဲ့ နယ်စပ်ဖြတ်ကျော်မှုဖြင့် ထိုင်းနိုင်ငံ ကန်ချနပူရီမြို့တွင် ဒီဇင်ဘာလ ၁၁ ရက်နေ့ နံနက် ၁ နာရီတွင် ဖမ်းဆီးခံရကြောင်း ထိုင်း ပတ္တရာသတင်းဌာနက ဖော်ပြသည်။ ထရပ်ကားဖြင့် အထောက်အထားမဲ့ နယ်စပ်ဖြတ်ကျော် ဝင်ရောက်လာသော ရခိုင်ပြည်သူများမှာ ကန်ချနပူရီရဲတပ်ဖွဲ့က စစ်ဆေးရေးပြုလုပ်နေချိန် ထိပ်တိုက်တွေ့ဆုံပြီးနောက် ထရပ်ကားစွန့်ပစ်ပြီး တောအုပ်ထဲ၌ ပုန်းအောင်နေခဲ့ကြသည်။ သို့သော်လည်း ထိုင်းရဲတပ်ဖွဲ့က ထရပ်ကားကို စစ်ဆေးကြည့်ရာ ကားပေါ်မှာ ခရီးသည်အိတ်အများအပြားကို တွေ့ပြီးနောက် အနီးအနားတောအုပ်အား ဝင်ရောက်ရှာဖွေရာမှာ နယ်စပ်ဖြတ်ကျော်လာသူများကို ဖမ်းဆီးမိခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။ အဆိုပါ အထောက်အထားမဲ့ နယ်စပ်ဖြတ်ကျော်လာသူ ၈၄ ဦးမှာ ရခိုင်ပြည်က ဖြစ်ကြောင်း ထိုင်းရဲတပ်ဖွဲ့က
ဖုန်းလိုင်းပြတ်တောက်မှုကြောင့် ရခိုင်က NGO/INGO များ လုပ်ငန်းလည်ပတ်ရ ခက်ခဲနေ
ရခိုင်တွင် ဖုန်းလိုင်းပြတ်တောက်နေ၍ NGO/INGO များမှာ ဒေသတွင်းလုပ်ငန်း လည်ပတ်နိုင်မှုများ များစွာခက်ခဲလျှက်ရှိနေကြသည်ဟု NGO အသိုင်းအဝန်းမှ သိရသည်။ ရခိုင်တွင် ဒေသတွင်းလည်ပတ်နေသည့် န်ိုင်ငံတကာအဖွဲ့စည်းပေါင်း ၂၀ ကျော်ခန့်ရှိပြီး အဆိုပါအဖွဲ့စည်းများမှာ ဒေသတွင်းကလေးသူငယ်အခွင့်အရေး၊ အမျိုးသမီးအခွင့်အရေး၊ ပညာရေး၊ ကျန်းမာရေး၊ စိတ်ပိုင်းရုပ်ပိုင်းဆိုင်ရာဖွံ့ဖြိုးရေး၊ ကျေးလက်ဖွံ့ဖြိုးရေး၊ လူမှုဖူလုံရေး စသည့်အရာများအတွက် ထောက်ပံ့ကူညီရေးများ လုပ်ဆောင်လျှက်ရှိနေခြင်းဖြစ်သည်။ လက်ရှိတွင်မူ ဒေသတွင်းဖုန်းလိုင်းမရရှိမှုများကြောင့် အဆိုပါ ထောက်ပံ့ကူညီရေးလုပ်ငန်းစဉ်များမှာ လုပ်ဆောင်နိုင်ရန် ခက်ခဲလျှက်ရှိနေကြရသည်ဟု စစ်ဘေးရှောင်များအား ကူညီထောက်ပံ့နေသူ NGO ဝန်ထမ်းတစ်ဦးက ပြောသည်။ “အခက်ခဲဆိုတာထက် ဘယ်လို အလုပ်လုပ်ရမယ်မှန်းကို မသိတော့တာပါ။ အရင်က ဖုန်းလိုင်းရတော့ နည်းနည်းအဆင်ပြေပါသေးတယ်။ အခုက အလုပ်ကလူတွေ အချင်းချင်းရော နယ်ဖက်ကလူတွေနဲ့ရော အဆက်သွယ်မရတော့ ထောက်ပံ့ရေးလုပ်ငန်းတွေက
ရခိုင်မှာ စပါးဝယ်လိုအား မရှိသလောက်ကျဆင်းသွား၍ တောင်သူများခက်ခဲနေ
ရခိုင်ပြည်မှာ ယခင်နှစ်နည်းတူ စပါးဝယ်လိုအား မရှိသလောက်ကျဆင်းသွား၍ တောင်သူလယ်သမားများမှာ ခက်ခဲမှုဖြင့်ရင်ဆိုင်ကြုံတွေ့နေရကြောင်း သိရသည်။ မိုးရာသီက စိုက်ပျိုးခဲ့သည့် စပါးများကို လက်ရှိတွင် ရိတ်သိမ်းနေပြီး စပါးပေါ်လာပြီဖြစ်သော်လည်း စပါးဝယ်ယူသူမရှိ၍ တောင်သူများမှာ ဝင်ငွေမရှိသည့် အခက်အခဲကို ကြုံနေရကြောင်း ပြောဆိုနေကြသည်။ ပုဏ္ဏားကျွန်းမြို့နယ်မှ လယ်သမားတစ်ဦးက “လယ်သမားတွေ အတွက်တော့ ဒီနှစ်လည်း အခက်အခဲပဲ။ ရိတ်သိမ်းပြီးစပါးတွေကို ဝယ်မယ့်သူမရှိဘူး။ အခုလိုထွက်လာတဲ့ စပါး ရောင်းမထွက်တော့ အကြွေးကျခံပြီး လယ်စိုက်ထားကြတဲ့ လယ်သမားတွေဆို ဘယ်လို ရှေ့ဆက်ရမယ်မှန်းတောင် မတွေးတတ်ကြတော့ဘူး” ဟု ပြောသည်။ ရခိုင်ပြည်က တောင်သူအများစုသည် ရိုးရိုးစပါးထက် ပေါ်ဆန်းမွှေးစပါးကို အဓိကထားစိုက်ပျိုးကြပြီး ယခင်က ရန်ကုန်အပါအဝင် ပြည်မမြို့များကို ပေါ်ဆန်းမွှေးဆန် ရောင်းချခဲ့ကြောင်း သိရသည်။ သို့သော်လည်း
မောင်တောခရိုင်နှင့် နယ်စပ်ကုန်သွယ်ရေး ပြန်လည်ထူထောင်ရာတွင် စစ်သွေးကြွ ARSA, RSO, ARA များက အဖျက်အမှောက်လုပ်နိုင်ဟုဆို
ရခိုင်ပြည် ဘူးသီးတောင်၊ မောင်တောဒေသကို ပြန်လည်ထူထောင်ခြင်းနှင့် နယ်စပ်ကုန်သွယ်ရေး ပြန်လည်အသက်သွင်းချိန်တွင် စစ်သွေးကြွ လက်နက်ကိုင်များအနေဖြင့် အဖျက်အမှောက်လုပ်ငန်းများကို ပြုလုပ်လာနိုင်သည်ဟု ဒေသခံများက သုံးသပ်နေကြသည်။ မောင်တောဒေသ တစ်ခုလုံးကို ဒီဇင်ဘာလ ၈ ရက်နေ့က အပြီးသတ်သိမ်းပိုက်လိုက်ပြီဟု အာရက္ခတပ်တော် AA က ထုတ်ပြန်ပြီးနောက် မောင်တောခရိုင် ပြန်လည်ထူထောင်ရေးနှင့် နယ်စပ်ကုန်သွယ်ရေး အမြန်ဆုံးလည်ပတ်နိုင်ရန် ဒေသခံပြည်သူများမှာ မျှော်လင့်စောင့်ဆိုင်းနေကြသည်။ ရခိုင်ပြည်၏ အဓိက ဝင်ငွေတစ်ခုဖြစ်သည့် ရခိုင်-ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နယ်စပ် မောင်တောနယ်စပ်ကုန်သွယ်ရေးကို တကျော့ပြန်တိုက်ပွဲစသည့် ၂၀၂၃ နိုဝင်ဘာလ ၁၃ ရက်နေ့ကတည်းက ပိတ်ထားခဲ့သည်မှာ ယခုအချိန်အထိ ဖြစ်သည်။ မောင်တောဒေသ ပြန်လည်ထူထောင်ရေးနှင့် နယ်စပ်ကုန်သွယ်ရေးလုပ်ငန်းများကို ပြန်လည်ချိန်တွင် စစ်သွေးကြွ မွတ်ဆလင် လက်နက်ကိုင်များက အဖျက်အမှောက်လုပ်ငန်းများ လုပ်ဆောင်လာမည်ဟု