အင်းစိန်အကျဉ်းထောင်တွင် မတရား ဖမ်းဆီးခံထားရသော ဒဂုံတက္ကသိုလ် ကျောင်းသားသမဂ္ဂ ဗဟိုအလုပ်အမှုဆောင် မဝတ်ရည်အောင် ကျန်းမာရေး အခြေအနေ စိုးရိမ်နေရကြောင်း သိရသည်။ စစ်ကြောရေးမှာ မတရားညှဉ်းပန်း နှိပ်စက်ခံခဲ့ရမှုကြောင့် ဦးခေါင်းအတွင်းဒဏ်ရာရရှိပြီး မကြာခဏ သတိလစ်ခြင်း၊ တက်ခြင်း၊ နှလုံးရပ်ခြင်းများ ဖြစ်ပေါ်နေသော်လည်း အရေးပေါ် ရောက်မှသာ ဆေးရုံသို့ ပို့ဆောင်ပေးကြောင်း သိရသည်။ ဧပြီ ၂၅ ရက်နေ့ ညတွင်လည်း ကျန်းမာရေးစိုးရိမ်ရ၍ ထပ်မံအင်းစိန်ဆေးရုံသို့ အရေးပေါ်ပို့ဆောင်လိုက်ရပြီး တိကျသေချာသော ဆေးဝါးစောင့်ရှောက်ခွင့် မရရှိကြောင်း ဒဂုံတက္ကသိုလ်ကျောင်းသားများသမဂ္ဂက ပြောသည်။ မဝတ်ရည်အောင်ကို ၂၀၂၁ခုနှစ် စက်တင်ဘာလ၊ ၁၄ရက်နေ့ ကတည်းက စစ်ကောင်စီတပ်က ဖမ်းဆီးခဲ့ခြင်းဖြစ်ပြီး မတရားပုဒ်မ ၅၀၅ (က) ဖြင့် ထောင်ဒဏ် (၃)

ရခိုင်ပြည် မြောက်ဦးမြို့ရှိ ပြည်သူ့ဆေးရုံကြီးတွင် ဆေးဝါးများကို စျေးအဆမတန် မြှင့်တင်ရောင်းချနေမှုကြောင့် လူနာများအခက်တွေ့လျှက်ရှိနေသည်ဟု ဆေးကုသမှုခံယူနေသည့် လူနာများထံမှ သိရသည်။ ဆေးရုံတွင်းရောင်းချသည့် ဆေးဝါးများမှာ စျေးနှုန်း အတည်တကျမရှိခြင်းနှင့် ပြင်ပဆေးဝါးများထက် စျေးပိုမြင့်တင်ပြီး လူနာများ မဖြစ်မနေ ဝယ်ယူနေကြရကြောင်း လူနာအမျိုးသမီးတစ်ဦးက ပြောသည်။ “ဆေးဝါးစျေးတွေက တစ်ယောက်ကို ပေးလိုက်တဲ့စျေးနဲ့ နောက်တစ်ယောက်ကို ပေးတဲ့ စျေးတွေက ကွာနေတာတွေရှိတယ်။ ရောင်းတဲ့ သူနာပြုရဲ့ ပါးစပ်ကထွက်တဲ့ စျေးပဲဖြစ်နေတယ်။ ပြီးတော့ ပြင်ပဆေးဆိုင်တွေထက် စျေးပိုတယ်။ ကျမ ဆေးရုံက ဝယ်လာတဲ့ ပိုးသတ်ဆေးနဲ့ တစ်ခြားချောင်းဆိုး ဝေဒနာသက်သာစေတဲ့ ဆေးရဲ့ စျေးတွေကို ပြင်ပဆေးဆိုင်တွေမှာ မေးကြည့်တော့ စျေးကွာနေတာလည်း တွေ့ရတယ်” ဟု ပြောသည်။ ပြင်ပဆေးဆိုင်များ၌

ရခိုင်ပြည်အတွင်းက စစ်ရှောင်ကလေးငယ်များအပါအဝင် ၁ နှစ်အောက် ကလေးငယ်များမှာ ယခုအချိန်အထိ ကာကွယ်ဆေးမထိုးရသည်မှာ တစ်နှစ်ကျော်ကြာမြင့်လာပြီဖြစ်ကြောင်း မိဘများထံမှ သိရသည်။ ၂၀၂၃ နိုဝင်ဘာလ တိုက်ပွဲစတင်ကတည်းက ၁ နှစ်အောက် ကလေးငယ်များမှာ ကာကွယ်ဆေးမထိုးရဘဲ ရှိနေကြသလို လက်ရှိ မွေးဖွားကြသည့် ကလေးငယ်များမှာလည်း ကာကွယ်ဆေး ထိုးနှံခြင်းမရရှိကြကြောင်း သိရသည်။ ထိုကြောင့် ရခိုင်ပြည်မှာ ကာကွယ်ဆေးမထိုးရဘဲ အရွယ်ရောက်လာသည့် ကလေးငယ် အများအပြားရှိလာနေကြောင်းလည်း မိဘများက ပြောဆိုကြသည်။ မြေပုံမြို့နယ်ဒေသခံ အမျိုးသမီးတစ်ဦးက “ကျမကလေးက မွေးကတည်းက ဘာကာကွယ်ဆေးမှ မထိုးရသေးဘူး။ အခုဆို ကလေးက ၁၀ လထဲဝင်ပြီ။ ထိုးမယ့် ကာကွယ်ဆေးတွေလည်း မရှိဘူးလို့ကြားတယ်။ ကလေးတိုင်း ထိုးပေးကျဖြစ်တဲ့ ကာကွယ်ဆေးတွေ မထိုးရတော့ ကျမကလေးအတွက်

အာရက္ခတပ်တော် AA သိမ်းပိုက်ထိန်းချုပ်ထားသည့် ရခိုင်ပြည် ဂွမြို့နယ်က တိုက်နယ် ၃ ခုမှ ကျေးရွာ ၁၂ ရွာထက်မနည်းတွင် ကလေးငယ်များအပါအဝင် ဒေသခံပြည်သူ ၃၀၀၀ ခန့် အရေပြားရောဂါ ဖြစ်ပွားနေသည်ဟု စစ်ရှောင်ကူညီရေး အဖွဲ့အစည်းများထံမှ သိရသည်။ ဂွမြို့နယ်က ကျိန္တလီတိုက်နယ်၊ ကုလားပြင်တိုက်နယ်၊ ဆပ်သွားတိုက်နယ်တို့မှ ကျေးရွာများတွင် ဖြစ်ပွားနေကြပြီး အရေပြားရောဂါ ပြင်းပြင်းထန်ထန် ဖြစ်ပွားနေကြသည်ဟု သိရသည်။ လွန်ခဲ့သည့် တစ်လကျော်ကစ၍ အရေပြားရောဂါလိုမျိုး လက်တွင် ပထမဆုံး ယားယံခြင်းများ ဖြစ်ပေါ်ကာ ယင်းကတစ်ဆင့် ခန္ဓာကိုယ်အနှံ့သို့ ပျံ့နှံ့သွားပြီး အနာစိမ်းအနာခြောက်များ ဖြစ်ပွားနေကြသည်ဟု ဂွမြို့နယ် စစ်ရှောင်ကူညီရေးပူးပေါင်းအဖွဲ့မှ ပြန်ကြားရေးတာဝန်ခံ ကိုနိုင်အောင်လင်းက ပြောသည်။ “အနာတွေဖြစ်ပြီးတော့ ခန္ဓာကိုယ်အနှံ့မှာပျံ့ပြီးတော့ ပြင်းပြင်းထန်ထန်

အမေရိကန်ထောက်ပံ့မှုများဖြင့် လည်ပတ်နေသော မြန်မာဒုက္ခသည် သောင်းနှင့်ချီကို ဆေးကုပေးနေသည့် ထိုင်းနိုင်ငံအတွင်းက ဆေးရုံဆေးခန်းများကို ပိတ်သိမ်းလိုက်ပြီဖြစ်ကြောင်း ဘန်ကောက်ပို့စ်သတင်းက ဖော်ပြသည်။ သမ္မတ ဒေါ်နယ်ထရမ့် ဦးဆောင်သော အမေရိကန်အစိုးရအဖွဲ့၏ ရက် ၉၀ မူဝါဒကြောင့် ထိုင်း-မြန်မာ နယ်စပ်ရှိ ဒုက္ခသည်သောင်းနှင့်ချီကို ဝန်ဆောင်မှုပေးနေသည့် ကျန်းမာရေးစောင့်ရှောက်မှု လုပ်ငန်းများ ရပ်နားခံလိုက်ရခြင်းဖြစ်သည်။ ထိုင်းတာဝန်ရှိသူများသည် အမေရိကန်အကူအညီဖြင့် လည်ပတ်နေသော နိုင်ငံတကာ ကယ်ဆယ်ရေးကော်မတီ (IRC) ၏ ဆေးရုံဆေးခန်းများသို့ ရောက်ရှိလာပြီး ဇန်နဝါရီလ ၃၁ ရက်နေ့တွင် အပြီးပိတ်သိမ်းရန် ညွှန်ကြားခဲ့ကြောင်း သိရသည်။ IRC ကို မီဒီယာများက မှတ်ချက်ပေးရန် မေးမြန်းရာတွင် ပြန်လည်တုန့်ပြန်ခြင်းမရှိပေ။ ဒေါ်နယ်ထရမ့် သည် ၎င်း၏ “America First”

ဧရာဝတီတိုင်း ငါးသိုင်းချောင်းမြို့နယ်က ဆိုင်ကယ် ကယ်ရီမောင်းသူများကို ရခိုင်ဘက်သို့ ဆေးဝါးနှင့် စာားသောက်ကုန်များ မပို့ဆောင်ရန် စစ်ကောင်စီတပ်ဖွဲ့ဝင်များက အတင်းဖိအားပေးနေကြောင်း သိရသည်။ “ရေကြည်မြို့၊ ငါးသိုင်းချောင်းမြို့တို့ကနေ ရခိုင် ဂွမြို့သို့ ဆိုင်ကယ်တွေနဲ့ ခရီးသည်၊ ရိက္ခာ၊ ဆေးဝါးတွေကို မပို့ဆောင်ဖို့ စစ်ကောင်စီတပ်ဖွဲ့ဝင်တွေက ကယ်ရီသမားတွေကို ခေါ်ပြီး ဖိအားပေးနေတယ်။ လက်မှတ်လည်း အတင်းထိုးခိုင်းတယ်” ဟု ကယ်ရီမောင်းသူအချို့က ပြောသည်။ အကယ်၍ ပို့ဆောင်ပေးသူများရှိပါက သို့မဟုတ် ပို့ဆောင်ရန် လာရောက်ငှားရမ်းသူများကို ရဲစခန်းသို့ ချက်ချင်းအကြောင်းကြားရမည်ဟု ဆိုင်ကယ် ကယ်ရီသမားများအား ငါးသိုင်းချောင်းမြို့မရဲစခန်းမှူး တင်လင်းထွဋ်က ညွှန်ကြားထားကြောင်း သိရသည်။ သတင်းပို့ပါမည်ဟုလည်း ကယ်ရီသမားများအားလုံးမှာ ရဲစခန်း၌ ခံဝန်လက်မှတ်များ ရေးထိုးပေးခဲ့ရကြောင်းလည်း သိရသည်။ ကယ်ရီသမားတစ်ဦးက “ဆိုင်ကယ်