ရှမ်းပြည်နယ်မြောက်ပိုင်း၊ လားရှိုးမြို့သိမ်းတိုက်ပွဲတွင် ဒဏ်ရာရရှိခဲ့သော လားရှိုး ဒုတိယခရိုင်ရဲမှူး လှမျိုးကို MNDAA က ဆေးကုသပေးခဲ့သဖြင့် ပြန်လည် ကျန်းမာလာကြောင်း MNDAA က သတင်းထုတ်ပြန်သည်။ မဟာမိတ်တပ်သည် လားရှိုးမြို့တွင် အာဏာသိမ်းတပ်မှ လက်နက်ချ အလင်းဝင်သည့် စစ်သုံ့ပန်းများကို အစွမ်းကုန် ကုသမှုပေးနေ၍ ယင်းထဲတွင် လားရှိုးမြို့ ဒုတိယခရိုင်ရဲမှူး ဦးလှမျိုးလည်း အပါအဝင်ဖြစ်ကြောင်း သိရသည်။ လားရှိုးလွတ်မြောက်ရေး စစ်ဆင်ရေးအစတွင် လားရှိုးမြို့တွင်း စစ်ဆေးရေးဂိတ်များနှင့် လုံခြုံရေး ကင်းလှည့်မှုများကို ရဲမှူး လှမျိုးက တာဝန်ယူခဲ့ပြီး ဇူလိုင် ၂၀ ရက်အထိ စစ်ပွဲပြင်းထန်နေ၍ လားရှိုးမြို့မှ ထွက်ပြေးရန် ကြိုးပမ်းခဲ့သည်။ ပြင်းထန်သော တိုက်ပွဲကြောင့် ထွက်ပြေးချိန် လားရှိုးမြို့၊ ရပ်ကွက် ၁

(ရုပ်အလောင်းများကို မီးသင်္ဂြိုလ်ခွင့် စစ်ကောင်စီတပ်သားများက တားဆီး) တိုက်ပွဲပြင်းထန်နေသော ရခိုင်ပြည် မောင်တောမြို့နယ်က ဟိန္ဒူကျေးရွာများတွင် ကလေးငယ်များ ဝမ်းပျက်ဝမ်းလျော့ ရောဂါဖြင့် သေဆုံးမှုများပြားနေပြီး ရုပ်အလောင်းများကို သင်္ဂြိုလ်ခွင့် စစ်ကောင်စီ တပ်ဖွဲ့ဝင်များက တားဆီးပိတ်ပင်နေကြောင်း သိရသည်။ အောင်ဗလကျေးရွာ အောင်ဗလကယ်ဆယ်ရေးစခန်းမှ စွန့်ခွာလာသော ဟိန္ဒူမိသားစု ၁၀၀ ကျော်မှာ မောင်တောမြို့ထဲ ရပ်ကွက် ၃ ရှိ အမှတ် (၃) အခြေခံမူလတန်းလွန်ကျောင်းတွင် စစ်ရှောင်နေကြောင်း သိရသည်။ ယင်းအထဲမှ ကလေးငယ်များမှာ ဝမ်းရောဂါဖြင့် သေဆုံးမှုများပြားနေပြီး ထမင်းလည်း နပ်မှန် မစားရဟု ဟိန္ဒူအမျိုးသားတစ်ဦးက Western News ကို ပြောသည်။ ” ကလေးတွေက ဝမ်းသွားတယ်။ အန်တယ်။ ဝမ်းပျက်ဝမ်းလျော့ကြောင့်

(အသက်အန္တရာယ်ရှိလာမည်ကို စစ်ရှောင်မိဘများ စိုးရိမ်နေ) ဇူလိုင်လ ပထမ အပတ်ကစ၍ ရခိုင်ပြည် ပုဏ္ဏားကျွန်းမြို့နယ်တွင် စစ်ဘေးရှောင်ကလေးငယ်များ ဝမ်းရောဂါ ဖြစ်ပွားနေသည်မှာ ကောင်းမွန်လာခြင်းမရှိဘဲ ယနေ့ အချိန်အထိ ဝမ်းရောဂါ ဆက်လက် ဖြစ်ပွားနေဆဲဖြစ်ကြောင်း ကူညီကယ်ဆယ်ရေးလုပ်ကိုင်နေသူများက ပြောသည်။ ကလေးငယ်များ ဝမ်းရောဂါဖြစ်ပွားမှုနှုန်းမှာ စဖြစ်ခါစနှင့် နှိုင်းယှဥ်လျှင် လျော့ကျလာခြင်းမရှိကြောင်း လင်းရောင်ခြည်ဖောင်ဒေးရှင်း တာဝန်ရှိသူတစ်ဦးက ပြောသည်။ “ဝမ်းရောဂါက ဖြစ်မြဲအတိုင်း ဖြစ်နေကြပါတယ်။ ဆေးဝါးလိုအပ်ချက်က ရှိနေတော့ ထိထိရောက်ရောက် ကုသမှု၊ ကာကွယ်မှုတွေ မလုပ်နိုင်ဘူး။ လသားအရွယ်ကနေ ၁၃ နှစ်ကြား ကလေးတွေ အဖြစ်များတယ်။ လူကြီးတွေလည်း ဖြစ်ကြတာရှိတယ်။ ဒါပေမယ့် ကလေးတွေက ခုခံအားပိုနည်းတော့ ပိုဖြစ်ကြတယ်” ဟု ပြောသည်။ လက်ရှိ

(နာတာရှည်ဝေဒါနာရှင်များ အသက်အန္တရာယ် ခြိမ်းခြောက်ခံနေရ) ရခိုင်ပြည်အတွင်း ဆေးဝါးပြတ်လပ်မှုမှာ အဆိုးဆုံးအခြေအနေသို့ ရောက်ရှိနေပြီဟု လူနာများနှင့် ဆေးဆိုင်များထံမှ သိရသည်။ ဆေးဝါးပြတ်လပ်မှုကြောင့် အရေးပေါ်လူနာများနှင့် နာတာရှည်ရောဂါဝေဒနာရှင်များဖြစ်သော အာရုံကြော၊ နှလုံး၊ သွေးကင်ဆာ၊ လည်ပင်းကင်ဆာ၊ အသဲ၊ ကျောက်ကပ်နှင့် HIV ပိုး ရောဂါသည်များ အဓိက ခံစားနေရသည်ဟု စုံစမ်းသိရသည်။ အာရုံကြော အားနည်းရာကနေ ဆေးဝါးပြတ်လပ်မှုနှင့် ဆရာဝန်များဖြင့် မကုသရ၍ ကျန်းမာရေးအလွန်ဆိုးရွာနေသည်ဟု အဖေဖြစ်သူ၏ ဝေဒနာကို သမီးဖြစ်သူက ပြောပြသည်။ ” အာရုံကြောက အားနည်းရာကနေ အခု အားပျော့တဲ့ အဆင့်ရောက်သွားပြီ။ ဆေးက ရှာလို့ မရဘူး။ ပုံမှန်သောက်တဲ့ ဆေးအမျိုးအစားက ရှာမရတော့ အာနိသင်တူ ကုမ္ပဏီမတူတဲ့ ဆေးကို

ပုဏ္ဏားကျွန်းမြို့နယ်မှာ စစ်ဘေးရှောင်နေကြသည့် ကလေးငယ်များ တုပ်ကွေးနှင့် ဝမ်းရောဂါ ဖြစ်နေကြောင်း စစ်ဘေးရှောင်အရေး ကူညီပေးသူများက ပြောသည်။ မိုးရာသီကာလ သန့်ရှင်းသော ပတ်ဝန်းကျင်မှာ မနေရခြင်း၊ တကိုယ်ရည်သုံး ပစ္စည်းများလုံလောက်စွာမရှိခြင်းတို့ကြောင့် ကလေးငယ်အများစု ရောဂါဖြစ်နေကြသည်ဟု စစ်ရှောင်ကူညီရေးအဖွဲ့ လင်းရောင်ခြည်ဖောင်ဒေးရှင်းမှ တာဝန်ရှိသူတစ်ဦးက ပြောသည်။ “အများအားဖြင့် မြေပေါ်မှာပဲ တဲတွေထိုးပြီး ဖြစ်သလို နေကြရပါတယ်။ ပတ်ဝန်းကျင်နဲ့ သောက်သုံးရေ သန့်ရှင်းမှုမရှိကြဘူး။ ခြင်တွေ တအားများတယ်။ ခြင်ထောင်တွေလည်း အလုံလောက်မရှိကြတော့ ခြင်ကိုက်ပြီး တုတ်ကွေး အဖြစ်များကြပါတယ်။ ဝမ်းပျက်ဝမ်းလျှော့ရောပဲ တော်တော်ဖြစ်ကြတယ်။ ဆေးဝါးတွေကလည်း အလုံလောက်မပေးနိုင်ဘူး။ ကျနော်တို့လည်း တတ်နိုင်သလောက် ကူပေးနေပေမယ့် မလုံလောက်နိုင်ဘူး ဖြစ်နေပါတယ်” ဟုပြောသည်။ ဝမ်းပျက်ဝမ်းလျှော့နှင့် တုပ်ကွေးဖြစ်နေသည့် ကလေးငယ်များမှာ အသက်

ရခိုင်ပြည် သံတွဲမြို့နယ်က စစ်ရှောင်စခန်း အနည်းဆုံး ၁၆ ခုက အမျိုးသမီးများမှာ လစဉ်သုံးပစ္စည်း အရေးတကြီးလိုအပ်နေသည်ဟု ကာယကံရှင်များနှင့် အကူအညီပေးနေသူများထံမှ သိရသည်။ စစ်ရှောင်စခန်း ၁၆ ခုမှာ လူဦးရေ ၂၀၀၀ ကျော်ရှိသည့်အနက် ၁၀၀၀ ကျော်မှာ အမျိုးသမီးများဖြစ်နေ၍ လစဉ်သုံးပစ္စည်းများ အရေးတကြီးလိုအပ်နေသည်ဟု ကူညီဆောင်ရွက်ပေးနေသူ ကိုတေဇာအောင်က ပြောသည်။ ” ပြီးခဲ့တဲ့ တစ်ပတ်က ကျနော်တို့ လုပ်ထားတဲ့ စာရင်းအရဆိုရင် စစ်ရှောင်စခန်း ၁၆ ခုမှာ လူဦးရေ ၂၀၀၀ ကျော်ရှိတယ်။ အဲဒီထဲမှာမှ အမျိုးသမီးဦးရေက ၁၀၀၀ ကျော်တယ်ပေါ့နော်။ ပြောရရင် ၆၀ ရာခိုင်နှုန်းလောက် အမျိုးသမီးဖြစ်နေတယ်။ အဲဒီထဲမှာမှ အရွယ်ကောင်းအမျိုးသမီးတွေပါတယ်။ ပြီးတော့ လကုန်ခါနီးဖြစ်တဲ့အတွက်ကြောင့်မို့လို့

ရခိုင်ပြည်မှာ အရေးပေါ်လူနာများနှင့် နာတာရှည်ရောဂါဝေဒနာခံစားရသူများ အသုံးပြုရသော ဆေးဝါးများ လုံးဝ ပြတ်လပ်သွားပြီဟု လူနာများနှင့် ဆေးဆိုင်များက ပြောဆိုကြသည်။ လူနာတစ်ဦးအတွက် လိုအပ်သည့်ဆေးဝါးများကို တစ်မြို့လုံးရှိဆေးဆိုင်တိုင်းနီးပါးတွင် ဝယ်ယူသော်လည်း စုံလင်စွာမရရှိနိုင်တော့သည့် အခြေနေမျိုးအထိ ဖြစ်နေသည်ဟု စစ်တွေမှ ဆေးဆိုင်ပိုင်ရှင်တစ်ဦးက ပြောသည်။ “ဆေးဝါးတွေက တော်တော်ကို ပြတ်နေတာပါ။ ဆေးဝါးသယ်လို့ရမယ့် လမ်းကြောင်းကို မရှိတော့ပါဘူး။ အခုအခြေနေက ဘယ်လိုဖြစ်နေလဲဆိုတော့ မြို့မှာရှိတဲ့ ဆိုင်တိုင်းမှာ ဆေးလိုက်ဝယ်ပေမယ့် လိုအပ်တဲ့ဆေးဝါးအစုံအလင်ကို ရနိုင်ဖို့ ခဲယဉ်းတဲ့အခြေနေကို ရောက်နေတာပါ” ဟုပြောသည်။ ၂၀၂၃ တကျော့ပြန်တိုက်ပွဲ စတင်ချိန်ကတည်းက အာဏာသိမ်း စစ်ကောင်စီမှ ရခိုင်ပြည်အတွင်း ရေလမ်း၊ ကုန်းလမ်းအားလုံးကို ပိတ်ဆို့ခဲ့၍ ယင်းအချိန်ကစပြီး ဆေးဝါးများပြတ်လပ်နေခဲ့သည်။ ရခိုင်ပြည် မြောက်ပိုင်းကို အာရက္ခတပ်တော်