မြေသြဇာစျေးကြီးမားမှုကြောင့် ရခိုင်က ဆောင်းသီးနှံစိုက်ပျိုးသည့် တောင်သူများမှာ အခက်ကြုံတွေ့နေကြရကြောင်း ဆောင်းသီးနှံ စိုက်ပျိုးသူများက ပြောသည်။ လက်ရှိ မြေသြဇာစျေးမှာ 50 kg တစ်အိတ်ကို ကျပ် ၆ သိန်းခန့်ရှိနေသည့်အတွက် စိုက်ပျိုးထားသည့်အပင်များအား မြေသြဇာမှန်မှန် မကျွေးနိုင်ဘဲဖြစ်နေကြောင်း မင်းပြားမြို့နယ်က ဆောင်းသီးနှံစိုက်ပျိုးသည့် တောင်သူတစ်ဦးက ပြောသည်။ “အပင်တွေက မြေသြဇာကျွေးချိန် ရောက်နေပြီ။ ဒါပေမယ့် မြေသြဇာစျေးတွေက ကြီးတော့ မဝယ်နိုင်ဘူး။ အိတ်လိုက်က ကျပ် ၆ သိန်းလောက်ရှိတယ်။ ပြည်နဲ့ချိန်ပြီး ရောင်းကြတာလည်းရှိတယ်။ ၁ ပြည်ကို ကျပ် ၁၅,၀၀၀ လောက်ရှိတယ်။ မြေသြဇာ မကျွေးနိုင်တော့ အထွက်နှုန်းကျဖို့ကလည်းများတယ်လေ” ဟု ပြောသည်။ ရခိုင်တွင် ဘင်္ဂလာနှင့် အိန္ဒိယဘက်တို့မှ တင်သွင်းသည့်

(ဝက်သားများကို ရန်ကုန်ကနေ ရေခဲရိုက်ပြီး လေယာဉ်ဖြင့်သယ်ကာ စစ်တွေမှာရောင်းချ) ရခိုင်ပြည် မြို့တော် စစ်တွေမြို့မှာ ဝက်သား၊ အမဲသား အပါအဝင် ငါးနှင့် ဟင်းသီးဟင်းရွက်များမှာ အဆမတန် ဈေးကြီးနေကြောင်း မြို့ခံများက ပြောသည်။ စစ်တွေမြို့ ကုန်ဈေးနှုန်းမှာ အခြားမြို့များထက် ဈေးမြှင့်တက်နေပြီး ဒေသခံပြည်သူများမှာ တစ်လလျှင် အသားနှင့် တစ်နပ်တောင် မရစားဟု ကျောင်းဆရာမတစ်ဦးက ပြောသည်။ ” ဝက်သား တစ်ပိဿာ ကျပ် ၆ သောင်း၊ အမဲသား တစ်ပိဿာ ကျပ် ၇ သောင်း၊ ငါးသတိုက် (ကကတစ်) တစ်ကွင်း ကျပ် ၁ သောင်း၊ ပဲလုံးသီး ၁၀ လုံးပါ တစ်စည်း ကျပ်

ရခိုင်ဒေသမှ ရခိုင်လူမျိုး အပါအဝင် ချင်း၊ မွန်၊ အမျိုးသား၊ အမျိုးသမီး ၂၀၀ နီးပါး တနင်္သာရီတိုင်းဒေသကြီး၊ မြိတ်တွင် ဖမ်းဆီးခံထားရပြီး လူငယ်တစ်ချို့ကို စစ်သားစုဆောင်းရေး တပ်နယ်မြေများသို့ ပို့ဆောင်ထားကြောင်း ပြန်လွတ်လာသူများက ပြောသည်။ အဆိုပါ လူငယ် အမျိုးသား၊ အမျိုးသမီးများသည် နေရာအသီးသီးမှ ပြည်ပသို့ သွားရောက်ခြင်းဖြစ်ပြီး ကားငါးစီးဖြင့် ထွက်လာကြခြင်းဖြစ်ကာ မြိတ်မြို့၊ ကျွဲကူးတံတားအလွန်တွင် စစ်ကောင်စီတပ်၏ ဖမ်းဆီးခြင်းကို ခံခဲ့ရခြင်းဖြစ်ကြောင်း လွတ်လာသူတစ်ဦးက ပြောသည်။ အသက် ၂၈ နှစ်ရွယ် ပြန်လည်လွတ်လာသူအမျိုးသမီးတစ်ဦးက ” ကား ငါးစီးနဲ့ ထွက်လာကြတာပါ။ အဲ့ဒီမှာ မြိတ်မြို့ ကျွဲကူးတံတားအလွန်မှာ ဖမ်းဆီးခြင်းကို ခံလိုက်ရပါတယ်။ ညီမတို့ ရခိုင်လူမျိုး ၆၀

(မကြာမီ စပါးပေါ်ချိန် ရခိုင်ပြင်ပဈေးကွက် တင်ပို့နိုင်ရေး မျှော်လင့်နေကြ) ရခိုင်တွင် ပြီးခဲ့သည့် ၂၀၂၃ ခုနှစ်က စိုက်ပျိုးရိတ်သိမ်းထားသည့် စပါးများကို လက်ရှိအချိန်ထိ ရောင်းမထွက်နိုင်ကြသေးပဲရှိနေကြောင်း လယ်သမားများက ပြောသည်။ ပြီးခဲ့သည့် ၂၀၂၃ ခုနှစ်မိုးစပါးပေါ်ချိန်တွင် တစ်ပြည်လုံးအတိုင်းတာအနေဖြင့် တိုက်ပွဲများဖြစ်ပွားနေခဲ့ရာမှ ဆန်စပါးအရောင်းဝယ်များရပ်တန့်ခဲ့ရသည့်အတွက် စပါးများမှာ ရောင်းမထွက်ဘဲကျန်နေကြရခြင်းဖြစ်သည်ဟု စစ်တွေမှ ဆန်စပါးအရောင်းဝယ်လုပ်ကိုင်သူတစ်ဦးကပြောသည်။ “ပုံမှန်ဆို ဒီဖက်ဆန်စက်တွေက နယ်ကစပါးဝယ်ပြီး ပြည်မကို ဆန်တွေ အဓိကတင်ပို့တာတွေလုပ်တယ်။ တိုက်ပွဲဖြစ်တော့ လမ်းတွေအားလုံးကလည်း အပိတ်ခံလိုက်ကြရတယ်လေ။ အဲ့နောက်ပိုင်း ဆန်စပါးအရောင်းဝယ်ကမဖြစ်တော့ ဆန်စက်တွေလည်း ပိတ်လိုက်ကြရတာ။ အဲ့တော့ ပြီးခဲ့နှစ်ကမိုးစပါးက ဘယ်မှမရောက်ဘဲ လယ်သမားတွေဆီမှာပဲ သောင်တင်ကျန်နေတာ” ဟုပြောသည်။ စပါးများရောင်းမထွက်ကြသည့်အတွက် လယ်သမားများမှာ များစွာကျပ်တည်းနေကြပြီး ယခုနှစ် မိုးစပါးပေါ်ချိန်တွင်လည်း ထိုကဲ့သို့ရောင်းမထွက်ဖြစ်နေပါက