ပလက်ဝမြို့နယ်မှာ ဆေးဝါးများပြတ်လပ်နေ၍ အရပ်သားသေဆုံးမှုရှိလာပြီး ဖျားနာသူ၊ ဝမ်းပျက်ဝမ်းလျော့ ရောဂါဖြစ်ပွားနေသူ အများအပြားရှိနေကြောင်းလည်း ကူညီပေးနေသူများထံမှ သိရသည်။ မြို့နှင့်အလှမ်းဝေးသည့် ကျေးရွာများတွင် ဆေးခန်းများရှိသော်လည်း ကျွမ်းကျင်ဝန်းထမ်းများနှင့် ဆေးဝါးများ မရှိသောကြောင့် ရောဂါဖြစ်ပွားသူနေများမှာ ဆေးကုသရန် အခက်အခဲဖြစ်နေကြသည်ဟု သိရသည်။ လုံလောက်ဆေးဝါးများ မရှိခြင်းကြောင့် ပလက်ဝမြို့နယ် ခိုက်ခါအုပ်စု ကျေးတောရွာမှာ ဖေဖော်ဝါရီလ ၁၂ ရက်နေ့က အသက် ၆ နှစ်အရွယ် ကလေးငယ်တစ်ဦး သေဆုံးသွားခဲ့ရသည်ဟု ဒေသခံတစ်ဦးက ပြောသည်။ “ကလေးက ရိုးရိုးဖျားနာတာပါ။ ဆေးဝါးလည်းမရှိ‌ဘူး။ မြို့တက်ပြီးတော့လည်း ဆေးမကုဖြစ်ဘူး။ ပြန်ကောင်းလာမလားဆိုပြီးစောင့်ကြည့်ရင်းနဲ့ တစ်ပတ်အကြာမှာ ရောဂါက အရမ်းဆိုးဝါးလာလို့ မြောက်ဦးဆေးရုံကို သွားတဲ့လမ်းမှာ သေဆုံးခဲ့ရတာပါ။ ပလက်ဝမှာ နောက်ထပ် နေမကောင်းဖြစ်တဲ့သူတွေ အများကြီးရှိပါတယ်။

ရခိုင်ပြည်အတွင်းက စစ်ရှောင်ကလေးငယ်များအပါအဝင် ၁ နှစ်အောက် ကလေးငယ်များမှာ ယခုအချိန်အထိ ကာကွယ်ဆေးမထိုးရသည်မှာ တစ်နှစ်ကျော်ကြာမြင့်လာပြီဖြစ်ကြောင်း မိဘများထံမှ သိရသည်။ ၂၀၂၃ နိုဝင်ဘာလ တိုက်ပွဲစတင်ကတည်းက ၁ နှစ်အောက် ကလေးငယ်များမှာ ကာကွယ်ဆေးမထိုးရဘဲ ရှိနေကြသလို လက်ရှိ မွေးဖွားကြသည့် ကလေးငယ်များမှာလည်း ကာကွယ်ဆေး ထိုးနှံခြင်းမရရှိကြကြောင်း သိရသည်။ ထိုကြောင့် ရခိုင်ပြည်မှာ ကာကွယ်ဆေးမထိုးရဘဲ အရွယ်ရောက်လာသည့် ကလေးငယ် အများအပြားရှိလာနေကြောင်းလည်း မိဘများက ပြောဆိုကြသည်။ မြေပုံမြို့နယ်ဒေသခံ အမျိုးသမီးတစ်ဦးက “ကျမကလေးက မွေးကတည်းက ဘာကာကွယ်ဆေးမှ မထိုးရသေးဘူး။ အခုဆို ကလေးက ၁၀ လထဲဝင်ပြီ။ ထိုးမယ့် ကာကွယ်ဆေးတွေလည်း မရှိဘူးလို့ကြားတယ်။ ကလေးတိုင်း ထိုးပေးကျဖြစ်တဲ့ ကာကွယ်ဆေးတွေ မထိုးရတော့ ကျမကလေးအတွက်

ပြည်မနှင့် အဆက် ပြတ်တောက်နေသည့် ရခိုင်ပြည် မြို့နယ်များတွင် ဆေးဝါးပြတ်လပ်သည့် ပြဿနာကို ဆက်လက်ကြုံတွေ့ နေကြရဆဲ ဖြစ်ပြီး ဆေးဝါးများမှာလည်း အဆမတန်ဈေးနှုန်း မြင့်တက်နေကြောင်း သိရသည်။ ယင်းကဲ့သို့ ဆေးဝါးပြတ်လပ်မှုပြဿနာကြောင့် ကုသရေးပိုင်းများတွင် များစွာအခက်ခဲ ဖြစ်ပေါ်နေရပြီး ဆေးရုံတက်ရောက်ကုသနေသော လူနာများ သေဆုံးသည်များလည်း ရှိနေကြောင်း တာဝန်ကျ သူနာပြုတစ်ဦးက ပြောသည်။ “ဆေးပြတ်တာတွေက ရှိနေဆဲပါပဲ။ ဆေးရုံသုံးဆေးတွေက ပြတ်လပ်နေတာပါ။ လူနာရှင်တွေကို ဒီဆေးတွေ လိုတယ်လို့ ရေးပေးပြီး ရှာခိုင်းလိုက်ရင် သူတို့မှာ တစ်မြို့ပြီးတစ်မြို့ ပတ်ရှာကြရတယ်။ ဟိုတစ်လောက ဝမ်းသွားပြီး အန်တဲ့ အသက် ၁ နှစ်အရွယ် ကလေးတစ်ယောက်ဆို လိုအပ်တဲ့ ဆေးရှာမရတော့လို့ အသက်ဆုံးရှုံးခဲ့ရတယ်” ဟု ပြောသည်။

အာရက္ခတပ်တော် AA သိမ်းပိုက်ထိန်းချုပ်ထားသော ရခိုင်ပြည် မင်းပြားမြို့နယ်မှာ ကျေးရွာပေါင်း ၂၀ ကျော်က လူပေါင်း ရာနှင့်ချီ ငှက်ဖျားရောဂါ ခံစားနေရပြီး သေဆုံးသူ ၅ ဦးအထိ တိုးလာနေကြောင်း ဒေသခံများထံမှ သိရသည်။ ပြီးခဲ့သည့် အောက်တိုဘာလတွင် ငှက်ဖျားရောဂါ ကူးစက်နေသူ ၁၅၀ ကျော်ရှိပြီး ယခု နိုဝင်ဘာလတွင်လည်း ၃ ဒါဇင်ထက်မနည်း တိုးလာကြောင်း ရွာသားများက ပြောပြကြသည်။ ငှက်ဖျားရောဂါ ဝေဒနာခံစားနေကြရသည့် ရာနှင့်ချီသော ဒေသခံများမှာ ကျီးမချေ၊ ကျီးမကြီး၊ င/လင်ကြီး၊ နတ်ထောက်၊ ခွီးချီးမြောင်၊ ဇိုင်ချောင်း၊ ပန်းမြောင်း၊ ထိန်ပင်၊ ရွှီတောင်၊ အညှင်းတောင်၊ ပုလဲတောင်၊ မင်းဖူး၊ ဒိုင်းသား၊ ဝါးတောင်၊ မြင်းကဆိပ်၊